Məadı sübut etmək üçün əqli dəlillər

 Müsəlman filosofları Qurana istinad edərək hesab edirlər ki, hikmət, ədalət və hədəf kimi üç dəlil bu dünyadan sonra dünyanın mövcud olmasını tələb edir.

Müsəlman filosoflarının Qurana istinad edərək qeyd etdikləri Məadın zəruriliyinin bir çox məntiqi dəlilləri vardır. Aşağıda bu arqumentlərdən bəzilərinə işarə edilir:
A) Hikmət dəlili: Əgər dünya həyatını o biri dünyasız nəzərə alsaq, o, absurd və mənasız olar.  Nə lüzum var ki, insan bu dünyada 70 il və ya daha az və ya daha çox vaxtını problemlərin içində heç bir nəticəsi olmadan keçirsin. Quran buyurur: “Məgər siz boş yerə yaradıldığınızı və Bizə qayıtmayacağınızı güman edirdiniz?” (Möminun, 115). Yəni, əgər Allaha dönüş olmasaydı, dünya həyatı puç olardı. Bu halda dünya həyatını başqa bir dünya üçün tarla və o dünyaya keçid hesab etsək, dünya həyatı məna tapacaq və Allahın hikmətinə uyğun olacaq.
B) Ədalət arqumenti: Doğrudur, Allah insana iradə azadlığı və ixtiyar verib ki, onu sınaqdan keçirsin və onun sayəsində təkamül yolu keçsin, bəs insan azadlıqdan sui-istifadə edərsə, necə olacaq? Əgər zalımlar və yollarını azmışlar və azdıranlar bu ilahi nemətdən sui-istifadə edərək öz yollarına davam etsələr, Allahın ədaləti nə tələb edir? Doğrudur, bir qrup fasiq bu dünyada cəzalandırılar və onlar öz əməllərinə (və ya ən azı bir hissəsinə) görə cəzalandırılacaqlar. Həmçinin bütün yaxşılar və salehlər öz əməllərinin mükafatını bu dünyada alacaqlar. Ola bilərmi ki, bu iki qrup Allahın ədalətində eyni olsun? Qurani-Kərim belə buyurur: "Belə isə, məgər Biz təslim olanları (axirət mükafatı baxımından) günahkarlarla bərabər tutarıqmı?! Sizə nə olub? Necə hökm edirsiniz?!" (Qələm,35-36). Ona görə də qəbul edilməlidir ki, ilahi ədalətin həyata keçirilməsi üçün bütün yaxşı və pis əməllərin hesablanması üçün ictimai ədalət məhkəməsinin olması zəruridir, əks halda, ədalət prinsipi təmin olunmaz. Ona görə də qəbul edilməlidir ki, Allahın ədalətini qəbul etmək Qiyamət və Məadın varlığını qəbul etməyə bərabərdir, Qurani-Kərim buyurur: “Biz qiyamət günü ədalət tərəzisini quracağıq” (Ənbiya,47).
C- Hədəf arqumenti: Materialistlərin fikrinə zidd olaraq ilahi dünyagörüşündə insanın yaradılması üçün bir məqsəd var. Fəlsəfi ifadələrdə “təkamül”, Quran və hədislərin dilində isə “Allaha yaxınlıq” və ya “ibadət və bəndəlik” kimi bəyan edilmişdir. “Cin və insanları yalnız Mənə ibadət etmələri üçün yaratmışam” (Zariyat, 56). Ölüm hər şeyin sonu olsa, bu böyük məqsəd təmin olurmu? Şübhəsiz ki, bu sualın cavabı mənfidir. Bu dünyadan sonra bir dünya olmalıdır və bəşəriyyətin inkişaf xətti orada davam edəcək və bu sahənin məhsulunu orada biçəcək.
Bir sözlə, Məadı qəbul etmədən yaradılış məqsədinə çatmaq mümkün deyil və əgər ölümdən sonra bu həyatı dünyadan ayırsaq, hər şey tapmaca şəklini alacaq və suallarımıza cavabımız olmayacaq.

mənbə: iqna