İslamın tərbiyə sisteminin üç əsas xüsusiyyəti

14 Sentyabr 2022 - 05:55

134516

Xosrov Baqiri tərbiyə və insanşünaslıq arasında ikitərəfli əlaqəyə işarə edərək, Quranın insanşünaslıq və ona uyğun tərbiyə sistemini izah etməyə davam edərək demişdir: "Quran nöqteyi-nəzərindən tərbiyə tədqiqat, motivasiya və seçim əsaında olmalıdır".

Tehran Universitetinin ustadı Xosrov Baqiri “Quran və Tərbiyə” toplantısında İslamın tərbiyə sistemi haqqında danışıb ki, onu aşağıda oxuya bilərsiniz:

Quranda insanın vəsfinə nəzər saldıqda anlayırıq ki, insan əməl sahibi kimi təqdim edilir. Əməlinin tələbləri də onun öhdəsindədir. Quranda əməl sözü və onun sinonimləri çoxdur. Əgər Quran mətnini insan əməli ilə bağlı təhlil etmək istəsək, ona iki cəhətdən nəzər sala bilərik: Kəmiyyət və keyfiyyət.

Əgər kitabda bir məfhum çox istifadə olunursa, o məfhumun əsas əsas və mehvbər olduğu aydındır. Bu, mətnin təhlilinin əlamətlərindən biridir. Ona görə də Quranda “Allah” kəlməsi çox işlənir. Bu da Quranda “Allah”ın mehvər olduğunu göstərir. Quranda insan əməlləri də çoxdur.

Keyfiyyət aspektində bu sual ortaya qoyulur ki, məfhumun məqamı haradadır? Bu nöqteyi-nəzərdən “əməl” məfhumu keyfiyyətcə çox mühümdür. Əməl olmasa, çox şey ola bilməz. Məsələn, dinin özü ola bilməz, çünki dinin əməl edən insanlar üçün mənası var. Deməli, bu məfhumun məqamı çox yüksəkdir. Bir çox şeylər bu məfhuma tabedir. Beləliklə, biz mətni təhlil etdikdə, insan əməl edən olması kəmiyyət və keyfiyyət baxımından heyrətamiz mövqeyə malik olan əsas məfhumdur.

Gəlin yaradılış hekayəsinə baxaq. Məncə, Adəm və Həvvanın hekayəsi insanın bir əməl edən olduğunu bildirir. Çünki Adəm və Həvva cənnətə girəndə biz onların bir vəsvəsəyə qarşı nə etdiklərini görməliyik? Adəm və Həvva əməl məqamında vəsvəsə qarşısında uğursuzluğa düçar olurlar.

Allah onlara tövbə etmək imkanı verir ki, bu da əməlin dinamik xarakterindən xəbər verir. Yəni Adəm özünü cənnət güzgüsündə görüb kim olduğunu anladı və sonra yerə getdi. Allah da ona buyurdu ki, orda sənə hidayət və vəsvəsə gələcək və hər birinə əməl etsən nəticəsini görərsən. Bundan belə qənaətə gəlmək olar ki, insan Quranda öz şəxsiyyətini əməllə yaradan və müəyyən edən fəal bir varlıq kimi təsvir edilmişdir.

Nə tərbiyə deyil?

Bu izahatla biz tərbiyə məfhumunu müzakirə edə bilərik. Əvvəla, necə ola bilər ki, təlim-tərbiyə əməl edən insan haqqında olmasın? Əməl edən insanın tərbiyəsi təlqin məcburiyyət üzündən ola bilməz. Tərbiyənin insan iradəsi ilə bir araya sığmayan cəhətlərindən biri də məcburiyyətdir. Əməl ac heyvanın yeməyə hücumu kimi güclü başlamalıdır. Etmək istədiyimiz işlər istəksizlik və məcburiyyətdən irəli gəlirsə, bir problem üzə çıxıb. İnsanın gördüyü işlər təsirli və məhsuldar olmaq arzusu ilə edilməlidir.

Buna görə də motivasiyaları öldürən, istəklərə əhəmiyyət verməyən tərbiyə sistemləri insan iradəsinə uyğun gəlmir. Bizdə iki növ məcburiyyət var: Biri daxili, digəri isə xarici. Başqaları bizi məcbur edirsə, bu pisdir. Amma özümüzü daxildən məcbur etsək, bu, məqbul ola bilər.

İslamın tərbiyə sisteminin üç xüsusiyyəti

Məsələ burasındadır ki, ilk növbədə tərbiyə təlqin üzündən olmamalıdır. İkincisi, onu məcbur etmək, üçüncüsü, ona təhmil etmək olmaz. Digər tərəfdən, tərbiyə birinci araşdırma, ikinci motivasiya, üçüncü seçim üzündən olmalıdır. Allah Quranda bu məqamı qısaca olaraq bildirmişdir: “256.       Dində məcburiyyət (zorakılıq) yoxdur. Artıq doğruluq (iman) azğınlıqdan (küfrdən) ayırd edildi” (Bəqərə, 256). Yəni din məsələsində təzyiq, məcburiyyət yoxdur və ya olmamalıdır.

Peyğəmbərin, tərbiyəçinin və müəllimin vəzifəsi insanları dindar etmək deyil, bu izahı göstərməkdir. Deməli, dində idrak əsası vacibdir. Məlum oldu ki, insana hansı tərbiyə uyğun gəlir, hansı tərbiyə uyğun gəlmir. Bu izahatlar tərbiyə və insanşünaslıq arasında uyğunluğu göstərə bilər. Bu nöqteyi-nəzərdən tərbiyə üç ölçüdə şagirdin dəyişmə istiqamətində müəllim və şagird arasında qarşılıqlı əlaqədir: Birincisi, tanımaq; İkincisi, arzu olunan hədəfə doğru hərəkət etmək meyli və daxili istək. Üçüncüsü, arzu olunan hədəfi seçmək və ona çatmağa çalışmaq.


mənbə: iqna

Xəbər lenti

Xarici ölkə vətəndaşlarına məxsus pulu dələduzluq yolu ilə əldə edən iki nəfər saxlanıldı
2024-03-28 11:33

Afinada məktəb direktorunu döyən gürcüstanlı gənc tutulub
2024-03-28 10:27

Ramazan ayının müstəhəb əməlləri
2024-03-28 10:15

Çində inanılmaz görüntü: Böyük bir binanın dəniz yolu ilə daşındığı anlar gündəm oldu - VİDEO
2024-03-28 10:06

Oruc tutmaq xərçəng hüceyrələrinin qarşını alır
2024-03-28 09:56

Vatsapa yeni funksiya gəldi
2024-03-27 23:20

Gürcüstan-Rusiya sərhədinə gedən yolda ağır yük maşınlarının hərəkəti bərpa edilib
2024-03-27 23:16

Azyaşlıları öldürməyə cəhd edən şəxs 16 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib
2024-03-27 23:13

Braziliya millisinin futbolçusu Pelenin rekordunu qırıb
2024-03-27 20:50

Gürcü xalqı ölkəmizin idarəçiliyinə qayıtmalıdır
2024-03-27 20:42

Ğaribaşvilinin oğlunu hökumət təyyarəsi ilə Almaniyaya aparmaq 109 500 lariyə başa gəlib
2024-03-27 20:27

“Gürcü Arzusu”nun təşəbbüsü LGBT fərdlərin hüquqlarına qarşı açıq hücumdur – Amnesty
2024-03-27 20:21

Strasburq məhkəməsi Nika Qvaramiyanın şikayətini qəbul etməyib
2024-03-27 20:12

28 mart üçün xarici valyutanın rəsmi məzənnəsi
2024-03-27 20:03

2024-cü il futbol üzrə Avropa çempionatının bütün iştirakçıları müəyyənləşib
2024-03-27 19:59

Gürcüstan millisinin futbolçuları “Şərəf” ordeni ilə təltif olunacaqlar
2024-03-27 15:59

Fransalı general Aİ-nin Gürcüstandakı monitorinq missiyasının rəhbəri təyin edilib
2024-03-27 15:56

Martın 30-dək olan hava proqnozu açıqlandı
2024-03-27 14:02

Wizz Air Almaniyaya biletlərin qiymətini rekord həddə çatdırıb
2024-03-27 13:59

Saakaşvili seçkilərdə qalib gələcəyi təqdirdə bunları edəcək
2024-03-27 13:56

Dörd mənzildən oğurluq edən şəxs saxlanıldı
2024-03-27 13:54

Ağır yol qəzasında iki nəfər həyatını itirdi, üç nəfər yaralandı
2024-03-27 13:48

Ermənistan Ciliza kəndini Gürcüstana qaytarmağa hazırlaşır
2024-03-27 11:32

Dövlət Departamenti ABŞ, Britaniya və Ukraynanın Rusiyadakı terrorda iştirakını inkar edib
2024-03-27 10:37

Ramazan, insanın əsas cəhətlərinə diqqət ayıdır
2024-03-27 10:25

Putin miqrantlarla bağlı tapşırıq verdi
2024-03-27 10:10

Avropa çempionatının play- off mərhələsinin final oyununda Gürcüstan yığması Yunanıstanı qəbul edir
2024-03-26 23:51

Teraktı onlar hazırlayıb, bu ölkələr də yardım edib
2024-03-26 20:41

Rusiyada Krım körpüsündə baş verən partlayışla bağlı Gürcüstan vətəndaşı qiyabi həbs cəzasına məhkum edilib
2024-03-26 20:29

Temkada bir nəfər bıçaqlanıb
2024-03-26 20:24

27 mart üçün xarici valyutanın rəsmi məzənnəsi
2024-03-26 18:47

Afinada məktəb direktorunu yaralayan və şagirdi döyən 19 yaşlı gürcü saxlanılıb
2024-03-26 18:44

Sahibkardan hədə-qorxu ilə pul tələb edən şəxs saxlanılıb
2024-03-26 18:38

Məktəblərdən birində bibər qazı buraxılıb
2024-03-26 18:34

Rusiyada daha bir terrorun qarşısı alınıb: Bomba terrorçunun üzərində partladı - VİDEO
2024-03-26 15:20

Futbolla əlaqədar olaraq avtobuslar gecə saat 2-yə kimi işləyəcək
2024-03-26 14:02

Gürcüstan və Ukrayna Avro-2024-ün bir addımlığında
2024-03-26 12:45

Moskvada daha bir hücum: yaralılar var – Video
2024-03-26 12:41

“WhatsApp” yeni funksiyanı işə saldı: Üç idarəetmə variantı təklif edilir
2024-03-26 10:27

Oruc və təqva arasındakı əlaqə
2024-03-26 10:09


Digər İslam Dünyası xəbərləri:

Orucun faydalı təsirləri

69

Oruc tutmağın 9 faydası

88